Kırık Rehabilitasyonu
Yetişkin bir insanda kemik sayısı yaklaşık olarak 206 adet olarak bilinmektedir. Kemiklerimizin organlar vasıtasıyla hareketi sağlama, bedeni dik tutma ve organları koruma gibi görevleri bulunmaktadır. Günlük aktivitelerimizde önemli bir yere sahip olan kemiklerimiz aynı zamanda kırılgan bir yapıya sahiptir. Zaman içerisinde düşme, çarpma gibi çeşitli etkilerle kemiklerde kırılma ve çatlama gibi durumlarla karşı karşıya kalabiliyoruz.
Kırık tedavisinin ilk önemli basamağı ortopedistler tarafından tamamlanır ve kırığın bulunduğu bölgeye göre iyileşme süresinde hareketsizlik gerekebilir. Hareketsizlikten solayı ise eklem sertliği, kas erimesi (atrofi) gibi sorunlar ortaya çıkabilir ve bu aşamada kırık rehabilitasyonunun amacı fonksiyonelliğin tekrar kazandırılmasıdır.
Kırığın immobilize (hareketsiz) edildiği dönemde ödemi dağıtmak, eklem hareket açıklığını, kas gücünü ve beceriyi korumak için olabildiği kadar erken fizik tedaviye başlanmalıdır. Erken rehabilitasyon programının amacı; rehabilitasyon ile scar oluşumunun, atrofi, kontraktür ve yapışıklıkların önlenmesi, tendonlann kayıcılığının ve kas liflerinin uzunluğunun korunmasıdır. Bu programla hareketsizlikten etkilenen eklemlerin en kısa sürede eski fonksiyonel kapasitelerine kavuşmaları hedeftir. Erken rehabilitasyon programı ile scar oluşumunun, atrofi, kontraktür ve yapışıklıkların önlenmesi, tendonlann kayıcılığının ve kas liflerinin uzunluğunun korunması amaçlanır. Öte yandan ödemin rezorbsiyonu (emilme) kemiğin iyileşme sürecine kadar uzamışsa yumuşak doku adezyonları gelişebilir ve bu yapışıklıklar kişinin dokusunda sertlik oluşturarak ağrıya neden olduğu gibi hareketi de kısıtlayabilir. Fakat ne yazık ki olaydan 2 ay yada çok daha uzun sürelerden sonra hastayı rehabilitasyona yönlendirmek yaygın bir uygulama olup sonucunda ağrılı hareket, kas atrofileri (erime), kontraktürler oluşabilir rehabilitasyonla tüm bunların, yapışıklıkların önlenmesi, tendonların kayıcılığının ve kas liflerinin uzunluğunun korunması hedeflenir. Bu geç dönemdeki tedavi diğerinden farklı olup, kas becerisini korumak, kas gücünü arttırmak, dolaşım düzenini sağlamak, eklemlerin hareket açıklığını genişletmek, fibröz dokuyu yumuşatmak ve hala var olan ödemi gidermek tedavinin temel amaçlarıdır.
Kırık Rehabilitasyonunda Temel Uygulamalar:
- Isı Uygulaması: Fibröz adezyonları yumuşatmak, dolaşımı arttırmak, ağrı ve spazmı azaltmak amacıyla uygulanırlar. Hot pack, parafin, infrarııj lambaları ve hidroterapi ile kaplıca sularından kırık rehabilitasyonunda yararlanılabilir.
- Elektroterapi: TENS ve diğer alçak frekanslı akımlar ağrıyı kontrol etmede etkili bir yöntemdir. Ultrason ve kısa dalga diyatermi derin ısıtıcı konversiyon modaliteleri kollajen gerilebilirliğini arttırırlar. Bu nedenle kırık sonrası kontraktürlerde germe egzersizleri öncesi uygulanırlar.
- Egzersiz Programı: Yumuşak doku rehabilitasyonunda eklem hareket açıklığının korunması ve arttırılması ile kas kuvvetlendirilmesi temel prensipler olarak görülmektedir. Bu amaçlarla başlıca 3 tip egzersiz yaptırılır: Bunlar, izometrik egzersiz, izotonik egzersiz ve izokinetik egzersizlerdir. İzometrik egzersizler eklemde hareket oluşturmadığı için kırık redüksiyonu sağlandıktan sonraki erken dönemden itibaren uygulanır. İzometrik egzersizler maksimal kuvvette, izokinetik egzersizler ise total iş kapasitesinde daha fazla artışa neden olduğu için bu iki yöntemin kombine kullanımı daha yararlı olmaktadır. Aylar sürecek bir egzersiz programı hastane sonrası evde de sürdürülebilecek biçimde düzenlenmelidir. Özellikle alt ekstremite kırıklarında yürüme eğitimi verilir.