Ayak Bileği Burkulması Nasıl Oluşur ?
Ayak bileği eklemi en sık yaralanan eklemlerden biridir.Ayak bileği eklemi bacağı ayağa bağlayan eklemdir. Bu eklem üç kemik tarafından oluşturulur: Bu üç kemik çok sağlam bağlar ile birbirine bağlanmıştır. Bu bağlar ayağın dönme ve burkulma gibi anormal hareketler yapmasını engeller.Dış yan bağlar bileğinin dış yanında bulunarak bileğin içe doğru hareketini engeller. İç yan bağlar ise İç kısımda bulunur ve ayak bileğinin dışa dönmesini engeller. Bağlar esnek yapılardır. Ancak aşırı zorlanmalar sonrasında bu bağların elastik liflerinde yırtıklar olabilir.
En sık dış yan bağ yaralanmaları ile karşılaşılmaktadır.
Spor yaralanmaları ayak bileği yaralanmalarının %15 ini oluşturmaktadır. Basketbol, voleybol ve futbol en sık risk oluşturan spor dallarıdır. Sadece sportif aktiviteler sonrasında değil, günlük aktiviteler sırasında da ayak bileği yaralanması oluşabilir. Genellikle düzgün olmayan bir zeminde ayağın içe veya dışa dönmesi sonucunda bağlar yırtılabilir. Tam iyileşmemiş ve ihmal edilmiş bağ yırtığı nedeni ile eklemde gevşeklik oluşur. Bu da ayağın tekrar burkulmasına neden olur. koruyucu önlem alınmaması durumunda burkulmalar sık tekrarlayabilir. Böylelikle eklem kıkırdakları bozulur.
Ayak burkulması evre 1 olarak isimlendirildiğinde bağlarda kopma olmaz, ancak esneme görülür, bağ çevresinde su toplanması (ödem) olur Evre 2’de bağlar kısmi olarak yırtılır. Muayene sonucunda ayak bileğinde gevşeklik olduğu saptanır.Evre 3’de bağ koptuğundan kendi kendine iyileşmesi mümkün olamayabilir. Evre 3’teki ayak burkulmasının tedavisinde cerrahi işlem gerekebilir.
Ayak Bileği burkulmasında belirtiler nelerdir?
Ayak bileği burkulması sonrası oluşan kanama ve ödeme bağlı olarak ayak bileği çevresinde şişlik oluşur. Ayak bileği hareketleri ağrılıdır. Genellikle ağrılı olmakla birlikte hasta ayağının üzerine basabilir. Burkulmadan birkaç gün sonra, oluşan kanamaya bağlı olarak şişliğin olduğu yerde morarma görülebilir.
Ayak Burkulmalarında tedavi nasıl yapılır?
Burkulmalarda zaman kaybetmeden doktora başvurulması gerekir. İlk aşamada amaç öncelikle ağrıyı gidermek ve oluşan şişliği azaltmaktır Buz uygulaması; ağrıyı azaltmada en etkili yöntemdir. Aynı zamanda ödemi ve şişliği azaltarak iyileşme sürecine katkıda bulunur. Buzu direk cilt üzerine koymak sakıncalıdır. Bir havlu üzerinden koymak daha uygundur. Buz uygulaması 20 dakika süresince yapılır ve bu süre 30 dakika ara ile tekrarlanabilir. İstirahat; Mümkünse iki-üç gün yaralanan ayak bileği üzerine basılmamalıdır. Bu sürede koltuk değneği kullanılabilir. Elastik sargı Çok sıkı olmamak şartı ile ayak parmaklarından başlayarak sarılan elastik bandaj şişliğin azalmasında yardımcı olur. Bacağı yüksekte tutma; İki-üç gün süresince mümkün olduğunca ayağı göğüs hizasından yukarıda olacak şekilde tutmak gerekir. Bu uygulama da şişliğin azalmasına yardımcı olur.Ağrı kesici ilaçlar ;ağrının derecesine göre basit ağrı kesiciler veya hem ağrı kesici, hem ödemi azaltıcı etkisi olan ilaçlar kullanılabilir. Ayak bileklikleri ;İyileşme sürecinde ayak bileğine destek olmak ve ağrıyı azaltmak amacıyla burkulmalara özel bileklikler kullanılabilir. Bunlar ayak bileğinin yukarı-aşağı hareketlerine izin verirler ancak burkulmayı önlerler. Bir kısmı ile spor yapılabilir.
Ayak bileği burkulmalarında iyileşme süreci nasıl ilerler?
Ayak burkulması evre 1 olarak isimlendirildiğinde bağlarda kopma olmaz, ancak esneme görülür, Tedavisinde ise hastanın ayağına elastik bandaj sarılır, istirahat etmesi ve çok yürümemesi önerilir. Aynı zamanda buz uygulamasına da devam etmek gerekir. Genellikle üç hafta içerisinde ayak burkulması iyileşir. Evre 2’de bağlar kısmi olarak yırtılır. Muayene sonucunda ayak bileğinde gevşeklik olduğu saptanır. Tedavisinde kişinin yaralanmasının derecesine göre kısmi olarak alçı- atel veya özel ayak bileklikleri uygulanabilir. Bu sayede hastanın ayak bileğinin hareketsiz kalarak bağların iyileşmesi hızlandırılmış olur. Ayrıca ödem çözücü ve ağrı kesici ilaçlar verilir. Eğer hasta yeterli sürede istirahat ederse iyileşme süresi 3-6 haftayı bulur
Evre 3’de bağ koptuğundan kendi kendine iyileşmesi mümkün olamayabilir. Evre 3’teki ayak burkulmasının tedavisinde, kopan bağın tamir edilmesi gerekir ya da başka yerden bağ alıp nakletmek söz konusu olur. Bağ tam koptuğundan ayağın ameliyat sonrası iyileşmesi daha uzun sürer.
Ayak bileği burkulmalarından sonra ağrı, şişlik gibi şikayetler genellikle iki hafta içinde geriler. Ağrılı dönem geçtikten sonra, ileride ayak bileği eklem hareketlerinde bir kısıtlılık oluşmaması için ayak bileği hareketlerini çalışmaya başlamak gerekir. Bu dönemde fizik tedavi desteği alınmalıdır.
Ayak bileği burkulmalarından sonra iyileşme oranı %80-90 arasındadır ve cerrahi tedavi nadiren gerekir. Ancak bağların tamamen iyileşmesi dört ila altı haftayı bulmaktadır. Ayak bileği bağları tam iyileşmeden oluşacak yeni zorlamalar bağların iyileşmesini olumsuz etkileyecek ve ileride tekrarlayan burkulmalara zemin oluşturacaktır. Tekrarlayan burkulmaların bir nedeni de kasların zayıflamasına bağlı kas dengesinde bozulmadır. Tekrarlayan burkulmalar ayak bileğinde güvensizlik hissine ve kronik ağrılara neden olur.
Ayak bileği burkulmasından sakınmak için yapılacak şeyler nelerdir?
- Topuklu ve rahatsız ayakkabılar giyilmemeli, kullanılacaksa bile ayağı bilekten saran ayakkabılar tercih edilmeli, Tekrarlayan burkulma durumlarında spor sırasında özel ayak bileklikleri kullanmak,Egzersiz öncesi iyi ısınmak Spor yapılan veya yürünen zemine dikkat etme Ayak bileği çevresindeki kasları kuvvetlendirmek