Diz kireçlenmesi (gonartroz) nedir?
Osteoartrit (kireçlenme) ağırlık taşıyan eklemlerin yaşlanmaya bağlı olarak aşınmasıdır. Diz vücudun en fazla ağırlık taşıyan ve dolayısıyla kireçlenmeden en fazla etkilenen eklemlerinden biridir. Diz ekleminin kireçlenmesine gonartroz denir. Kireçlenme kıkırdaktan başlar, kıkırdak altındaki kemiği, eklem kapsülünü ve eklem çevresindeki bağları etkiler. Hatta ağrıdan dolayı kullanılamayan kaslarda incelmeler ve sertleşmeler olur.
Diz kireçlenmesi (gonartroz) kimlerde görülür?
Diz kireçlenmesi (gonartroz) orta ve ileri yaşlarda görülür. 50 yaşın üzerinde kadınlarda daha sık görülür. Hastalık daha erken yaşlarda da görülebilir. Hastalar genellikle kiloludurlar. Daha önce geçirilen eklem operasyonları, travmalar, spor yaralanmaları, iltihaplı romatizmalar, doğuştan gelen bazı bozukluklar en önemli sebepleridir.
Diz kireçlenmesi (gonartroz) belirtileri nelerdir?
En önemli belirtisi ağrıdır. Önceleri eklemi kullanmakla artıp dinlenmekle geçen ağrılar, hastalık ilerledikçe kalıcı hale gelebilir. Eklemlerde şişlik, kemik çıkıntılar ve şekil bozuklukları ortaya çıkar. Kemik yüzeylerin birbirine sürtünmesi sonucu kıtırtı şeklinde sesler duyulabilir. Eklemlerin hareket açıklığı azalır ve tutulan eklemde işlev kaybı ortaya çıkar.
Diz kireçlenmesi (gonartroz) tanı nasıl konulur?
Çoğu zaman basit bir röntgen grafisi ile tanı konabilir. Erken artroz durumlarında röntgen grafileri normal olabilir, bu durumda MRG (manyetik rezonans görüntüleme) yararlı olabilir.
Diz kireçlenmesi (gonartroz) tedavisinde uygulanan yöntemler nelerdir?
Gonartroz tedavisinde çeşitli ağrı kesiciler, glukozamin preparatları, bitkisel destek ürünleri kullanılabilir. Hyaluronik asit gibi viskosuplementasyon ürünleri eklem sıvısı kalitesini arttırmak, eklem hareketlerini kolaylaştırmak ve ağrıyı gidermek için diz içine iğne olarak yapılabilir. Kortikosteroid iğneleri alevlenme dönemlerinde etkili bir tedavidir. Proloterapi, mezoterapi, PRP ve kök hücre gibi rejeneratif tıp yöntemleri yakın zamanda öne çıkan enjeksiyon tedavi yöntemleridir.
Gonartroz tedavisinde en önemli faktör obeziteden kaçınmaktır. Aşırı kiloların eklemde oluşturduğu anormal yükler, kıkırdak dokusunda geri dönüşü olmayan hasarlara yol açar ve beklenenden çok daha erken yaşta artroz görülmesine neden olur. Hastalık başladıktan sonra da kilo vermek çok önemlidir, kilo vererek hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ve yakınmalar azaltılabilir.
Düzenli ve zorlayıcı olmayan egzersizler eklem sağlığı için önemlidir. Haftada 5 kez 20-30 dakikalık düşük yoğunluklu egzersiz, hem genel sağlık hem de eklem sağlığı için faydalıdır. Yüzme, yürüyüş, bisiklet, golf gibi sporlar ileri yaşlarda bile yapılabilir.
Diz kireçlenmesinde fizik tedavi nasıl yapılır?
Sıcak veya soğuk uygulamalar, elektroterapi (TENS, elektrik stimülasyonu, vb), ultrason terapisi, kısa dalga tedavisi, kişiye özel egzersizler fizik tedavinin temel bileşenleri arasındadır.
Sıcak ve soğuk uygulamalar; genellikle ödemin belirgin olduğu alevlenme döneminde soğuk uygulama yapılır. Kronik diz kireçlenmesi ağrısında ise sıcak uygulamalar tercih edilir. Sıcak uygulama hotpack, infraruj gibi yöntemlerle yapılabilir.
Su ile tedavi (hidroterapi): Tedavi havuzlarında yapılan su içi egzersizlerde suyun kaldırma kuvveti yardımıyla ekleme binen yük azalır ve egzersiz yapmak kolaylaşır. Germe, kas güçlendirme, aerobik egzersizlerin yanında yürüme, merdiven çıkma eğitimi de havuzda başlanıp hastanın durumu düzeldikçe su dışı normal egzersiz salonuna geçiş yapılabilir.
Manuel terapi eklem ağrısı ve tutukluğunu azaltabilir ancak aktif egzersiz yöntemleri ile kombine edilirse daha yararlı olur.
Masaj diz kireçlenmesinde temel tedaviler arasında olmasa da destekleyici tedavi olarak kas gevşetici, kasları uyarıcı ve eklem sertliğini azaltıcı özellikleri bulunur.
Elektroterapi diz kireçlenmesi tedavisi için kullanılan önemli tekniklerdendir. Cilt üzerine yapıştırılan elektrotlar ile sinir ve kaslar elektrik akımları ile uyarılır. Buna transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu denilir. Sinirlerin uyarımı ile ağrı hissi azaltılır. Kasları uyarmaya yönelik elektrik stimülasyonu ile kas erimesi önlenebilir.
Ultrason terapisinde ses dalgası enerjisi yardımıyla derin dokular ısıtılabilir. Kuvvetli ses dalgası titreşimlerinin ısıtma dışında da etkileri bulunur. İltihabi süreci modifiye edici etki gösterir. Diz kireçlenmesinde ağrı ve tutukluğu azaltabilir.
Kısa dalga diatermi derin dokuları ısıtma amacıyla sık kullanılan bir başka fizik tedavi yöntemidir. Kısa dalga diatermi yönteminde bu amaca göre tanımlanmış frekanstaki elektromanyetik dalgalar kullanılır. Ağrı, kas spazmı, eklem tutukluğu üzerine olumlu etki gösterir.
Bantlama teknikleri ameliyatsız diz kireçlenmesi tedavisi için kullanılabilir. Kinezyolojik bantlama yöntemi ile ağrı azalabildiği gibi kasları uyarıcı ve eklem yapısını destekleyici etki de sağlanabilir.