Fibromiyalji Sendromu nedir ?
Fibromiyalji; nedeni tam bilinmeyen, yaygın ağrı ve vücudun belli bölgelerindeki hassas noktalar ile karakterize kronik bir kas iskelet sistemi hastalığıdır. Eklemlerde hareket kısıtlılığı ve şekil bozukluğuna yol açmayan ancak kişinin yaşam kalitesini bozan kronik bir hastalıktır.
Fibromiyaljiye neden olan durumlar nelerdir?
Hastalığın nedeni bilinmemekle birlikte stres, kaygı, depresyon , mükemmelliyetçi kişilik, nörohormonal bozukluklar, bağışıklık sistemi bozuklukları, kas problemleri, grip benzeri viral enfeksiyonlar, gürültü, fiziksel yaralanmalar, fiziksel ve psikolojik travma(araba kazası , çocukluk çağında cinsel taciz ,boşanma, sevilen bir kişinin ölümü gibi), ağır çalışma temposu, rutubetli ortam, uyku bozuklukları, uzun süre bilgisayar kullanımı gibi birçok durumun genetik yatkınlığı olanlarda fibromiyaljiye neden olduğu düşünülmektedir.
Fibromiyalji’nin görülme sıklığı nedir ve kimlerde görülür?
Toplumun yaklaşık % 2’sini etkilemektedir. Her yaşta ve her iki cinste görülebilmekle birlikte en sık 25-55 yaşlar arasında ve kadınlarda erkeklerden daha fazla görülür. Bu hastalık çocuklarda ve yaşlılarda da görülmektedir.
Fibromiyalji belirtileri nelerdir?
Fibromiyalji sendromunda klinik tabloyu oluşturan bulgu ve belirtiler çok çeşitlidir. Temel belirti ve bulgular kronik yaygın ağrı, tutukluk , yorgunluk, duyarlı ve ağrılı noktalar ve uyku bozukluğudur.
- Yaygın Ağrı ve Tutukluk: Kronik, yaygın ve iki yanlıdır. Sıklıkla bel, boyun, omuzlar ve kalçalarda lokalizedir. Yanıcı, kemirici ve yayılıcı tarzdadır ve tamamen kaybolması enderdir. Gün boyu değişiklik gösterir. Soğuk, stres, yorgunluk, nemli hava, uykusuzluk, endişe, araba yolculuğu, ailesel sorunlar, çevre ve iş yeri şartları ve fiziksel ve emosyonel travma ile artarken; sıcak banyo, ılık ve kuru hava, tatil, dinlendirici uyku ve egzersiz ile azalır.
- Yorgunluk: Hasta sabahları yataktan yorgun kalkar. Yorgunluk tüm gün sürer, ciddidir ve hafif bir aktivite bile yorgunluğu arttırır. Hastalar günlük işlerini yapmakta halsizlik ve güçsüzlük tanımlarlar.
- Uyku Bozuklukları: Hastalar genellikle uykusuzluk, hafif uyku ve uykuda dinlenememekten yakınırlar.
- Baş Ağrısı: Gerilim ve migren tipi baş ağrısı çok sık görülür.
- Subjektif şişlik hissi: Muayenede görülemeyen fakat hastanın eklemlerinin şiş olduğunu ifade etmesi
- Raynaud Fenomeni: Soğukta hastaların ellerinde morarma ve beyazlaşma olur.
- İrritabl Barsak Sendromu: Karın ağrısı, şişkinlik ve aşırı gaz ile birlikte kabızlık veya ishal olabilir.
- İrritabl Mesane Sendromu: Hastalarda bir üriner enfeksiyon olmadığı halde sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma ve karın alt bölgesinde ağrı gibi yakınmalar sık görülür.
- Ağız Kuruluğu: Herhangi bir ilaç kullanımına bağlı değildir.
- Anksiyete ve Depresyon: Anksiyete %50-70, depresyon %30 oranında bildirilmiştir.
Fizik muayene bulguları nelerdir?
- Ağrılı noktalar: Amerikan Romatoloji Birliği(ACR) tarafından tanımlanmış parmakla 4 kg bir basınç uygulamakla vücudun çeşitli bölgelerindeki 18 özel noktanın 11’inde ağrı olmasıdır.
- Diğer muayene bulguları:
- Dermografizim: Derinin sert bir cisimle çizilmesi veya ovulmasını izleyerek ya da giysi ve çamaşırların vücudu sıktığı yerlerde ortaya çıkan ürtiker(kurdeşen) şeklidir.
- Cutis anserina: Soğuk veya korku nedeniyle üzerindeki tüylerin dikleşmesi ile belirgin deri hali; kaz derisi.
- Cutis marmaratus: Enfeksiyon veya ani ısı değişimleri sonucu gelişen dolaşım bozukluğuna bağlı oluşan, derideki kırmızı-mor renkteki çizgilenmeler.
- Aşırı terleme
- Üst kürek kemiği üzerinde aşırı duyarlılık
Fibromiyalji teşhisi nasıl konur?
Fibromiyaljide laboratuvar testleri ve radyolojik incelemeler teşhis için değil diğer fibromiyalji ile karışabilecek hastalıkları dışlamak amacıyla yapılır. Laboratuvar testleri fibromiyaljide normal sonuç verir. İltihaplı romatizmal hastalıklar veya boyun ve bel fıtığı bulgusu yoksa radyolojik incelemeye gerek yoktur. Fibromiyalji teşhisi anemnez ve klinik muayene ile konur. Vücudun sağ ve sol yarısında, belin alt ve üst tarafında 3 aydan uzun süredir yaygın ağrı ve bununla birlikte omurga aksında da ağrının olması ve muayenede 11 ağrılı noktanın tespiti ile fibromiyalji tanısı konur.
Fibromiyalji ile karışan durumlar nelerdir?
İltiaplı romatizmal hastalıklar, hipotiroidi, nöropatik ağrılar, kronik yorgunluk sendromu, miyofasiyal ağrı sendromu ve bazı nörolojik hastalıklar ve kolesterol düşürücü ilaçlar (Statinler)
Fibromiyalji tedavisinde hedefler nelerdir?
Günümüzde fibromiyalji’nin tam olarak iyileşmesini sağlayan bir tedavi bulunmamaktadır. Tedavide şikayetlerin azaltılması, yaşam kalitesi ve işlevlerin korunması ve iyileştirilmesi hedeflenmektedir.
Fibromiyaljide tedavi yaklaşımları nelerdir?
Bu hastalıkta tedavi 4 ana yaklaşımla yapılabilir. İlaç tedavisi. fizik tedavi, psikososyal yaklaşım ve tamamlayıcı tedaviler
Psikososyal yaklaşım
Tedavide her hastalıkta olduğu gibi hastanın hastalığı ile ilgili bilgilendirilmesi ve eğitimi çok önemlidir. Eğitimin amacı hastanın öz-yönetim ve öz- yeterliliğini geliştirerek şikayetlerle baş etme becerisi kazandırmak, engellenmişlik ve acizlik hissi gibi olumsuz algılamaları olumlu yönde değiştirebilmektir. Ayrıca eğitimle hastanın tedaviye uyumu da arttırılmalıdır. Hastaya hastalığının “gerçek” olduğunu, ancak şekil bozucu ya da sakat bırakıcı bir hastalık olmadığı anlatılmalıdır.
Hastanın mekanik streslerden kurtulması ile tedavi başlar. Daha sonra hem ağrıyı artırmaları hem de kasları güçsüzleştirmeleri nedeniyle alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıkların azaltılmasına çalışılmalıdır. Fazla kafein alımı uyku kalitesini bozar ve hastanın yakınmalarını arttırır.
Tedavide hastaya bazı davranış değişiklikleri öğretilmesi gerekir. Hastalara stres ve aşırı heyecandan uzak durmaları söylenerek gerginlikleri azaltılmaya çalışılmalıdır. Hastanın mükemmeliyetçi kişiliği ve günlük yaşam aktivitelerinde ki titizliği kendisine gösterilmeli ve fiziksel aktivite, ev işi ve hobilerini yaparken ara vermesi gerektiği söylenmelidir.
Hasta iş ve aktif olma konusunda motive edilmelidir. . Fakat hastanın işi uzun süreli oturma veya ayakta durma şeklinde olmamalı ve hastanın iş yeri ve çalışma şartları düzenlenmelidir.
İlaç tedavisi
Fibromiyalji tedavisinde hastanın durumuna ve hastaya göre ağrı kesici ilaçlar, antidepresanlar, anti epileptikler, kas gevşeticiler ve uyku düzenleyici ilaçlar kullanılmaktadır.
Fizik tedavi
Tedavide en önemli yeri kaplayan fizik tedavi seansları ve egzersiz programları uygulanmaktadır.
Fizik tedavide sıcak uygulama, TENS veya interferans gibi ağrıyı azaltmaya yönelik akımlar, ultrason, lazer, hilterapi, kupa tedavisi, masaj, bantlama, kuru iğneleme, tetik nokta enjeksiyonları, mobilizasyon ve manipülasyon uygulamaları yapılabilir.
Kaplıca tedavisi ile ağrı eşiğinde ve ağrılı nokta sayısında azalma ve yaşam kalitesinde artma sağlanmaktadır.
Egzersizler
Egzersizin temel amaçları stresin azaltılması, kas gücü ve dayanıklılığının korunması, arttırılması ve uygun postürün sağlanmasıdır. Fibromiyaljili hastaların kas gücünde ve kas kondisyonunda azalma olduğu bilinmektedir. Kondisyon düşüklüğü de kasların mikrotravmalardan etkilenme riskini artırarak ağrı ve yorgunluğa neden olmaktadır. Fibromiyaljide genel olarak kardiyovasküler(aerobik), kuvvetlendirme, germe, gevşeme ve su içinde yapılan egzersizlerin yararlı oldukları görülmüştür. Yapılan çalışmalarda kardiyovasküler(aerobik) ve kuvvetlendirme egzersizlerinin fiziksel işlevler, yaşam kalitesi ve ağrıda iyileşme sağladığı tespit edilmiştir. Bu hastaların ağrı ve yorgunlukları egzersize başlayınca arttığı için öncelikle yürüyüş, yüzme, bisiklete binme gibi hafif aktiviteler yapılabilir. Zaman içinde kondisyon ve kas kuvvetleri arttıkça egzersiz programı yavaş yavaş artırılabilir. Egzersizin tipi ve yoğunluğu hastaya göre ayarlanmalıdır. Bu egzersizler haftada 3-4 kez ve 20-30 dakika yapılmalıdır.
Bu hastalarda postürün değerlendirilmesi ve kötü postürün düzeltilmesine yönelik postür egzersizleri önemlidir. Hastaların ortopedik yatakta yatması ve ortopedik yastık kullanması önerilmelidir.
Tamamlayıcı tedaviler
Beslenme
Fibromiyaljide sağlıklı beslenme ve hedef ağırlığa ulaşılmasını destekleyen beslenme önerileri dışında özel bir beslenme uygulaması önerilmez.
Ozon tedavisi, Akupunktur, hipnoz, klinik pilates ve meditasyon teknikler(TAİ chi, Yoga, Qi gong) fibromiyalji hastalarında tedavinin bir parçası olarak, hastanın klinik durumu ve koşullarına uygun olarak uygulanabilir.